29.05.2019.

Svaki boravak u prirodi, naročito među niskim rastinjem, nosi opasnost od kontakta s krpeljima koji takođe borave u ovakvim područjima. U kontinentalnim krajevima naše zemlje najrasprostranjeniji je šumski krpelj (Ixodes ricinus). Svaki kontakt s krpeljom ne dovodi uvijek do prenosa zaraznih bolesti. Veći broj krpelja uopšte se ne „ugnijezdi“ u kožu i spadne s tijela, neki satima lutaju po koži dok ne naiđu na pogodno mjesto gdje se prihvate (obično pregibe, vlasište i druge toplije/vlažnije dijelove tijela).

Na mjestu ugriza krpelja može se pojaviti manje crvenilo i otok koji potraje nekoliko dana uz blaže izražen svrab. Ova promjena nije posledica infekcije, već iritativnog djelovanja stranih tvari koje se ugrizom krpelja unesu pod kožu. Tek manji broj ugriza krpelja rezultira i prenosom nekih mikroorganizama (ako je krpelj bio zaražen), što na kraju može rezultirati i zarazom ugriženog čovjeka te pojavom simptoma bolesti, najčešće tek 1-2 sedmice nakon ugriza krpelja. Zato nije potrebno nakon svakog kontakta s krpeljom zatražiti ljekarsku pomoć - dovoljno je samo ukloniti krpelja s kože.

Međutim, ukoliko se nakon nekoliko dana od ugriza krpelja pojave simptomi bolesti - poput povišene temperature, bolova u mišićima i zglobovima, opšte slabosti (slično gripi), ili glavobolja, mučnina, povraćanje te pojava kožnih promjena, potrebno je posavjetovati se s nadležnim ljekarom kako bi se pravovremeno utvrdilo o kojoj se bolesti radi te provelo adekvatno liječenje.

Većina bolesti koje prenose krpelji su blažeg oblika i liječenje se može provesti kod kuée, dok samo manji broj s1učajeva zahtjeva obradu i lijeenje u bolnici, bilo zbog potrebe primjene složenije (intravenske) terapije iii zbog mogućeg nastanka komplikacija i ozbiljnijih posledica.

Treba naglasiti kako se većina bolesti koje nastaju nakon ugriza krpelja može spriječiti samim izbjegavanjem kontakta s krpeljima iii pravovremenim i ispravnim uklanjanjem krpelja s tijela, dok se samo jedna bolest (krpeljni meningoencefalitis) može spriječiti i vakcinacijom.

Koje bolesti prenose krpelji?

Ljudi se zaraze nakon ugriza zaraženog krpelja koji slinom prenese uzročnike na čovjeka, ali i gnječnjem krpelja preko otežene kože ili sluznica.

Kod nas se ugrizom krpelja naječešće prenose borelioza (lajmska bolest, eritema migrans), krpeljni meningoencefalitis, tularemija i sl.

Boretioza - lajmska bolest

Ova bolest se kod ljudi manifestuje različitim simptomima od kojih je najkarakterističnija pojava ovalnog ili prstenastog crvenila na koži (erythema migrans). Bolest može proći spontano, a naročito ako se 1iječi odgovarajućim antibioticima. Nakon kožih promjena, a ponekad i bez njih, može se razviti miokarditis, meningitis ili neki drugi oblik bolesti.

Krpeljni meningoencefalitis (KME)

To je upalna bolest centralnog nervnog sistema uzrokovana virusom krpeljnog meningoencefalitisa. Infekcija ovim virusom kod nekih osoba uzrokuje samo blagu bolest praćenu povišenom temperaturom, opštom slabošću, bolovima u mišićima i drugim nespecifičnim simptomima, dok se samo kod manjeg broja zaraženih razvije klasična slika meningitisa odnosno encefalitisa koja se očituje glavoboljom, mučninom, povraćanjem i drugim neurološkim simptomima.

Prevencija bolesti koje prenose krpelji

• Edukacija stanovništva o načinu prenošenja infekcije krpeljima i načinima lične zaštite
• Izbjegavanje područja bogatih krpeljima tokom ljetnih mjeseci (kada je najveća aktivnost krpelja)
• Primjena mjera kojima se smanjuje rizik od uboda krpelj , odnosno smanjenje površine tijela koja je izložena krpeljima i sprječavanja kontakta s krpeljima (odjeća dugih rukava i dugih nogavica, umetanje nogavica u čarape ili čizme)
• Tokom boravka u prirodi ne nositi odjeću od dlakavih tkanina (vuna, flanel) jer se za nju krpelj lakše zakači; ne odlagati odjeću na travu i grmlje; ne provlačiti se kroz nisko rastinje.
• Tokom boravka u prirodi nositi odjeću svijetlih boja kako bi se krpelj lakše uočio na odjeći i odmah uklonilo
• Korištenje odjeće i šatorskog platna impregniranog permetrinom koji ima aktivnost repelenta (odbija krpelje).
• Primjena repelenata - koji odbijaju krpelje - koji se nanose na odjeću i obuću ili direktno na kožu (u obliku stika, tečnosti, spreja)
• Nakon svakog boravka u prirodi gdje ima krpelja obvezno po dolasku kući pregledati odjeću i tijelo, te ukoliko se nađe krpelj, odmah ga ukloniti
• Vakcinacija. Vakcinacijom se može spriječiti pojava krpeljnog meningoencefalitisa nakon ugriza krpelja. Treba naglasiti da vakcinacija štiti samo od jedne bolesti koju mogu prenijeti krpelji, a ne od svih!

Vakcinacijom sa 3 doze vakcine postiže se zaštita koja traje oko 3 godine (to znači da se nakon 3 godine treba revakcinisati ukoliko se želi zadržati odgovarajućãi nivo zaštite). Vakcinacija se preporučuje osobama koje su češće izložene ugrizu krpelja i to samo u krajevima gdje krpeljnog meningoencefalitisa ima (u poznatim endemskim područjima). Opravdano je cijepijenje šumskih radnika, lovaca, ali i izletnika koji povremeno borave u endemskim krajevima.